Jona's Kieskoorts: alle feiten over migratie op een rij, en wat willen de politieke partijen?

In dit artikel:

Schrijver en econoom Jona van Loenen trapt in Jona’s Kieskoorts af met een aflevering over asiel en migratie, een thema dat al leidde tot het vallen van kabinetten en opnieuw centraal staat bij de verkiezingen van 29 oktober. Van Loenen maakt een praktische verdeling tussen drie groepen migranten: arbeidsmigranten, studenten en asielzoekers, en zet feiten en partijstandpunten naast elkaar.

Feiten en trends
- Arbeidsmigratie is de grootste categorie: in 2023 kwam bijna een derde van de nieuwe migranten voor werk. Nederland telt momenteel circa 1 miljoen arbeidsmigranten; dat aantal kan volgens prognoses groeien naar zo’n 1,2 miljoen in 2030. Veel arbeidsmigranten vertrekken na verloop van tijd weer; ongeveer 60% verlaat Nederland.
- Internationale studenten vormen ook een forse groep: vorig jaar waren zij goed voor ongeveer 14% van de migranten en bijna 130.000 internationale studenten volgen nu hoger onderwijs in Nederland, tegenover zo’n 33.000 in 2005.
- Asielzoekers trekken veel aandacht in media en politiek, maar zijn relatief klein in aantal: in 2024 kwamen ongeveer 44.000 asielzoekers naar Nederland, circa 14% van de immigratie dat jaar. Wel blijft het merendeel van asielzoekers in Nederland, in tegenstelling tot veel arbeidsmigranten.

Wat partijen willen (kernpunten)
- PVV: zeer streng — grenzen sluiten voor asielzoekers, stop gezinshereniging, leger inzetten voor grensbewaking, geen nieuwe AZC’s en terugkeer van bepaalde groepen; selectie op religieuze herkomst (islamitische landen) staat in het programma. Arbeidsmigratie komt nauwelijks voor in hun programma.
- VVD: ook hard van toon. Herhaalt delen van eerdere PVV-asielvoorstellen (bijv. geen vergunning voor onbepaalde tijd) maar erkent dat arbeidsmigratie ’essentieel’ is voor de economie; wil selectiever toelaten en asielaanvragen buiten Europa laten behandelen (Europees migratiepact, Canadese selectie aan de buitengrens).
- CDA: sluit aan bij de staatscommissie-aanpak dat Nederland jaarlijks 30.000–60.000 migranten nodig heeft om tekorten en welvaart op peil te houden; wil asielprocedures buiten Europa en een spreidingswet voor opvang.
- GroenLinks/PvdA: introduceert een concreet streefgetal voor het migratiesaldo van maximaal 60.000 per jaar (in lijn met staatscommissie). Richt zich op het terugdringen van laagbetaalde arbeidsmigratie en misstanden in die markt, maar erkent de noodzaak van migratie door tekorten en vergrijzing.
- D66: wil snellere integratie van vluchtelingen door verplichte taallessen vanaf dag één en sneller toegang tot werk, onder meer door regels voor werkgevers weg te nemen.
- JA21: prioriteert beperking van asielmigratie; wil pas naturalisatie na tien jaar en opvangdeals met landen buiten de EU. Voorgesteld is een ‘afkoop’ van asielzoekers (eenmalige som per persoon).
- SP: zachtaardig voor echte vluchtelingen, maar zeer kritisch op arbeidsmigratie (noemt dit ’moderne slavernij’) en wil een migratiesaldo van circa 40.000.
- BBB: zoekt PVV-kiezers met een ‘PVV-light’-aanpak: striktere toelatingseisen, meer grenscontroles, strafbaarstelling van illegaliteit en asielaanvragen buiten de EU; weinig aandacht voor arbeidsmigratie vanwege de belangen van landbouwsectoren.

Kernvraag en afweging
Van Loenen benadrukt dat er een belangrijk onderscheid is tussen typen migratie en dat beleidskeuzes consequenties hebben: wie minder migratie wil, moet óf kiezen voor pijnlijke inperkingen in sectoren die op arbeidsmigranten steunen (distributie, tuinbouw, bouw, zorg), óf bereid zijn welvaart op te geven. De staatscommissie geeft als beleidskader een migratiesaldo van 40.000–60.000 om tekorten en economische draagkracht in evenwicht te houden; verschillende partijen refereren aan die norm, maar met uiteenlopende oplossingen.

Volgende aflevering van Jona’s Kieskoorts behandelt de woningmarkt, een ander cruciaal thema voor de verkiezingen.